گردشگری به عنوان یک فعالیت اقتصادی مهم، سهم فزاینده ای در اقتصاد جهانی دارد. بر اساس آخرین آمارها حدود 10.4 درصد از تولید ناخالص داخلی جهان و 9.9 درصد اشتغال را به خود اختصاص داده است. روند فزایندۀ تقاضای جهانی گردشگری و تنوع طلبی گردشگران، دست اندرکاران، متخصصین و برنامه ریزان را بر آن داشته تا به این گسترۀ عظیم و گوناگون تقاضای جهانی پاسخ دهند.

بر همین اساس، جاذبه ها وجریان ها و مقصدهای جدید شکل گرفت و برای مدیریت و برنامه ریزی آنها پارادایم های جدیدی در حال ظهور است. گردشگران به دنبال کشف جاذبه های جدید در مقصدها هستند و برنامه ریزان مقصد سعی در پاسخ گویی به تقاضاهای جدید دارند. لذا هر آنچه در عناصر فرهنگی و طبیعی قابل دسترس باشد امکان تبدیل شدن به جاذبه های گردشگری را دارد.

در این میان عنصر فرهنگی مانند هنر به عنوان بخشی از منابع گردشگری معرفی شده که قابلیت جذب گردشگران را دارد و بر همین اساس موضوع گردشگری هنری به عنوان یکی از زیرمجموعه های گردشگری خلاق که از ویژگی ها و خصلت ها و عناصر فرهنگی جامعۀ بشری گرفته شده، مورد توجه برنامه ریزان و دست اندرکاران صنعت گردشگری است. وجود زمینه های مناسب تقاضا برای این نوع از گردشگری، برنامه ریزان مقصدها را بر آن داشته تا در برنامه ریزی و پاسخ گویی به این تقاضا و جذب بیشتر گردشگران تلاش بیشتری داشته باشند.

کشور ایران به عنوان یکی از کانون های مهم فرهنگ و تمدن بشری و خاستگاه فرهنگ و ادب و هنر، زمینه های لازم برای توسعۀ گردشگری خلاق بر مبنای هنرکهن و نوین را داراست و با توجه به روند فزایندۀ تقاضای جهانی برای این نوع از گردشگری به راحتی می‌تواند زمینه های لازم برای جذب بیشتر و مؤثرتر آنها را فراهم کند.

لذا ما بر آنیم تا در کنار شناخت تقاضا و برخی پتانسیل های موجود و فراهم آوردن امکانات و خدمات زیربنایی و روبنایی گام های اساسی در توسعۀ این شکل نوین برداریم. همچنین بر این اعتقادیم که معرفی سرمایه های فرهنگ معنوی زمینه های لازم برای بهره برداری اقتصادی از آنها را فراهم خواهد کرد.

مقدمه

رابطه ی بین فرهنگ و گردشگری یکی از منابع اصلی رشد گردشگری در دهه های اخیر بوده است . در سال های اخیر ما شاهد اهمیت روزافزون خلاقیت به عنوان تکمیل کننده ی مدل های متعارف گردشگری فرهنگی بوده ایم .هر چند عنوان گردشگری هنری جدید به نظر می رسد ، اما قطعا قدمتی به اندازه ی گردشگری دارد . زیرا همواره در قرن های متمادی در تمامی فرهنگ ها از هنر قدردانی می کردند و برای دیدن و تجارت آن اقدام به سفر می نمودند.گردشگری هنری بخش بزرگی از صنعت گردشگری را در بر می گیرد و عموما شامل بازدید از مکان هایی همچون نگارخانه های هنری ، سالن های اپرا ، سالن های تئاتر ، سالن های اجرای موسیقی و نمایش های آیینی و سنتی ، جشنواره های هنری و دیدن شاهکارهای هنری و موزه های غیر تاریخی می شود .جشنواره های فصلی ، آئینی ، هفته های فرهنگی و موضوعی ، کارگاه های زنده هنری ، نمایش نحوه تولید آثار هنری و صنایع دستی و البته فستیوال های گروهی ، تورهای تخصصی آموزشی ، خلاقیت پردازی ، تاریخ هنر ، نمایشگاه فرهنگ و معماری ، شناخت ارکان هنری ، سبک شناسی هنری ، موسیقی شناسی ، تولید صنایع دستی ، کارگاه ها و نمایشگاه های عکاسی موضوعی ، تئاتر ها و پرفورمنس ها نیز از نمونه های موفق تورهای هنری هستند . نکته ی بسیار مهم در این نوع گردشگری اختصاصی بودن هنر و ریشه داشتن آن در فرهنگ کشورها و اقلیم بومی آن منطقه است که آنها را متفاوت و متمایز از سایر نقاط دنیا می کند و کشور ما در این زمینه دارای ریشه های بسیار عمیق می باشد .

گردشگری هنری باعث ایجاد مشارکت فرهنگ در صنعت گردشگری شده و با ارائه ی خلاقانه ی آنچه که مختص جامعه بومی است ، زندگی هنری و فرهنگی یک منطقه را متحول کرده و باعث جذب بیشتر گردشگرمی شود و زندگی بهتری را برای ساکنان آن منطقه ایجاد می کند .هنر و فرهنگ امروزه به عنوان نیروی قدرتمندی در زندگی شهری و ماهیت شهرهاست که باعث جذابیت بیشتر آنها می شود. و امکان آن را که به عنوان مقصدی برای گردشگران محسوب شود، بیشترمی کند. فرهنگ و هنر عنصر اصلی در پیشرفت مثبت یک مقصد گردشگری است . یک شهر یا شهرک با گزینه ها و جاذبه های فرهنگی متنوع مانند موزه ها ، رستوران ها ، گالری ها ی هنر ی و ....نه تنها برای ساکنان خود بلکه برای گردشگران جذاب است ، زیرا گردشگران می توانند بیشتر کشف کنند و از تجربیات به یاد ماندنی تری برخوردار باشند .گردشگری هنری نسبت به سایر انواع گردشگری مخاطب خاص تری دارد و برای افراد خبره و علاقه مندان به هنر قابل دسترس است . از این رو لازم است سازمان های جهانگردی تدوین استراتژی هایی برای فرهنگ هنری داشته باشند تا در طیف گسترده تری از جامعه خود فرهنگ لذت بردن از اتقاق های هنری را ایجاد کنند تا با ارتقاء سطح فرهنگ عمومی این نوع از گردشگری را پیشرفت دهند.

هدف ما از گردشگری هنری که دارای پتانسیل جذب سرمایه است ، علاوه بر افزایش میزان گردشگران و اقامت آنان ، فعال کردن پتانسیل و استعدادهای اقتصادی عرصه هنر است تا از طریق معرفی و فروش آثار هنری و محصولات فرهنگی و هنری بتوان موجب اشتغال زایی ، کارآفرینی و تقویت معاش هنرمندان شده و با ایجاد ارزش افزوده و رونق اقتصادی هنر ، به افزایش انگیزه آنان برای ادامه فعالیت کمک کنیم . زمانی که از گردشگری هنری سخن می گوییم ، منظور صرفا تامین در آمد و معاش زندگی چند هنر مند نیست بلکه در یک سیستم گردشگری هنری منضبط ، مشاغل و اشخاص فراوان وارد بازار کار و سرمایه می شوند و در کنار کار اقتصادی آن ها ، نشاط جامعه نیز بیشتر می گردد.

شناخت نقش مهم و مثبتی که هنر ها در توسعه ی گردشگری در جامعه ایفا می کنند بسیار مهم است . دولت ها برای ایجاد مشارکت بین هنر ، گردشگری و توسعه اقتصادی نیاز به استراتژی های قوی دارند . همانطور که افرا برای کاوش موزه ها به مکان های جدید سفرمی کنند . افراد با گردشگری هنری اصالت انسانی را جشن می گیرند و فرصت های جدید ی برای خود سازی و کسب تجربیات اصیل تری برای خود ایجاد می کنند. ایده پردازان این همایش در سایه آگاهی از منافع بالا و در راستای بند الف ماده 3 و ماده 4 برنامه پنجم توسعه که برلزوم حمایت از میراث فرهنگی مشترک در زمینه ادبیات و هنر ونیز شناساندن و معرفی فرهنگ و تمدن اسلامی - ایرانی تاکید می کنند . عزم آن را دارند که برای اولین بار در کشور همایشی را در زمینه گردشگری هنری برگزار کنند.

مزایا و منافع توسعه ی این نوع گردشگری عبارتند از:

• تامین نیاز و زیر ساخت های صنعت گردشگری با توانایی های جامعه ی هنری.
• احیای هنرهای در حال منسوخ شدن با رویکرد صنعت گردشگری.
• ایجاد اوقات فراغت لذت بخش و سرشار از آموزه های گران بار که دغدغه ایی در آینده ی نزدیک خواهد بود.
• آشنا کردن بازدیدکنندگان داخلی و خارجی با مفاخر هنری و دستاورد های آن ها.
• تقویت و تسریع جریان فرهیختگی و افزایش سواد بصری با برانگیختن حس کنجکاوی بازدیدکنندگان از طریق تفسیرهای ارائه شده در مکان ها.
• تقویت و غنی کردن محتوای مواد آموزشی کودکان و نوجوانان از طریق تعریف و تعیین تورهای سازمان یافته آموزشی به جاذبه ها و منابع هنری کشور.
• معرفی تصویری نیرومند و جذاب که بازتاب فرهنگ ، تمدن و هنر غنی حوزه فرهنگی ایران زمین باشد.
• تقویت همبستگی و انسجام ملی به ویژه در جوامعی که از تنوع قومی برخوردارند.
• حفظ نوستالژی جمعی.
• پاسداری از ارزش های هنری و زیبایی شناختی.
• توانمند سازی روانی اجتماعات محلی و پرورش حس افتخار و غرور در آنها نسبت به دارایی های فرهنگی و هنری و تلاش بیشتر جهت نگهداشت ، تقویت و افزودن بر این دارایی های ارزشمند.
• توانمند سازی اجتماعی جوامع محلی.
• توانمند سازی سیاسی مردم بومی و پرورش حس مشارکت در آنها برای تعیین سرنوشت خود و محیطی که در آن زندگی می کنند.
• توانمند سازی اقتصادی جوامع محلی از طریق اشتغال زایی و خلق ثروت ، که راه نابودی جهل و ریشه کنی فقر است.
• در آمد زایی برای صنعت گردشگری که نیازمند گسترش زمینه فعالیت خود برای حفظ و تقویت رقابت پذیری در سطح ملی و منطقه ای است.

اهداف برگزاری همایش به قرار ذیل است:

• معرفی این نوع گردشگری به صنعت گردشگری و جامعه در حالت کلی
• آشنا کردن جامعه ی هنری با مفهوم گردشگری هنری و برجسته کردن تاثیر بسزای این جامعه در این شاخه از صنعت
• ایجاد آگاهی و انگیزه در مجامع هنری جهت خلق آثار و اتفاقات هنری در جهت گردشگری
• پیاده سازی مسیرهای جدید جهت گردشگری هنری
• کمک به تقویت ادبیات رشته گردشگری در حوزه گردشگری هنری
• توسعه و تنوع بخشی به محصولات و تجارب گردشگری
• احیاء محصولات موجود گردشگری
• افزودن هویت و شهرت به مکان ها
• غلبه برمحدودیت ها ی مدل های سنتی گردشگری هنری
• ارزش بخشیدن به دارایی های فرهنگی و هنری
• افزایش تعداد مخاطبان محصولات هنری
• حمایت از نوآوری
• ارتقاء تصویر کشور
• گسترش بازارهای صادرات
• حمایت از شبکه های حرفه ای و توسعه ی هنری
• درک بهتر رابطه بین گردشگری و صنایع خلاق از طریق تجزیه و تحلیل تقاضای بالفعل و بالقوه ، بازارها و اقتصاد های بالقوه و اثرات فرهنگی و هنری
• بررسی نقش بالقوه ی گردشگری و صنایع خلاق به عنوان نیروی محرکه ی توسعه محلی و منطقه ای
• بررسی استراتژی ها و روش های ارائه ی بهتر گردشگری هنری
• به اشتراک گذاری تجارب ، نوآوری ها و اقدامات مناسبی که ازطریق آن ها سازمان های ملی و منطقه ای گردشگری قادر خواهند بود سیاست های فعال را در جهت حداکثرسازی پتانسیل های اقتصادی و دیگر منابع مرتبط با صنایع خلاق و هنری توسعه دهند.
• گردهم آوردن سه راس مثلث دولت ، صنعت و دانشگاه جهت هم اندیشی و همکاری در رابطه با چگونگی توسعه هر چه بهتر و پایدارتر این نوع گردشگری در سطح منطقه ای ، ملی و محلی
• ترغیب دولت و صنعت برای متنوع سازی محصول گردشگری کشور با تمسک به دارایی های غنی هنری کشور
• بهره گیری از دانش و تجربه سایر کشورها در این زمینه و انتقال این دانش به فعالان صنعت و دانشگاه
• بهبود تصویر و وجهه گردشگری در میان عموم مردم به عنوان صنعتی که توسعه اقتصادی و انسانی را به همراه دارد .